Bu kitap,
19. yüzyılda Tanzimat ve Servetifünun edebiyatıyla başlayıp 21. yüzyılla
birlikte Çağdaş Türk şiirinin kurucularını, yer aldıkları akımları,
edebiyatımız içindeki yerlerini, şiirlerinden örnekler vererek irdeleyen
bir çalışmadır. Bu tür bir çalışmanın edebiyatımızda az sayıda olduğunu
söylemek yanlış olmaz. Dileriz sayıları artar.
Örneği az
olan bir alanda bir çalışma ortaya koymak, elbette çok zordur. Çünkü
şiirimizin tarihi, Yunus Emre’den günümüze sekiz, İzmirli Homeros’tan
günümüze yirmi sekiz yüzyıl önce, Anadolu topraklarında yeşermeye başlayan
köklü bir geçmişe sahiptir. Neredeyse bu geçmiş, dünya şiiriyle de
örtüşür.
Çağdaş
Türk Şiiri I,
dönemleri içinde Namık Kemal’i, Tevfik Fikret’le Ahmet Haşim’i, çağdaş
Türk şiirine kapı aralayan Yahya Kemal’i, kuruluş meşalesini yakan Nâzım
Hikmet’i, modernist gelişmeye yeni aşamalar ekleyen Garipçilerle 1940
Kuşağı’nı, hiçbir akım içinde yer almayan Bağımsızlar’ı, Köy Enstitülüler
ile İkinci Yeni şairlerini 21. yüzyıl bakışıyla anlatmaktadır.
Bu
yönüyle Çağdaş Türk Şiiri I’in üniversitede verdiğim dersler için
öğrencilere yararlı bir kaynak kitap olacağına inanıyorum.
Öte
yandan bu kitabın bir başka yararının da Çağdaş Türk şiirini ve 21.
yüzyılın bir şiir yüzyılı olmasını sağlayacak çağdaş düşüncenin
yaygınlaşmasını gündemde tutmak olursa, mutlu olacağım.
ÖNSÖZ
GİRİŞ
1.BÖLÜM
TANZİMAT
EDEBİYATI (1839-1896)
NAMIK
KEMAL
NAMIK
KEMAL’İN ŞİİRLERİNDEN ÖRNEKLER
Hürriyet
Kasidesi
Vatan
Türküsü
2.
BÖLÜM
SERVETİFÜNUN EDEBİYATI (1896-1901)
2.1.Şiiri
melankolikti
2.2
Yapıtları, toplumdan kopuk ve yapaydı
2.3.
Siyasal baskı ve sansür vardı
2.4
Hamit-Ekrem çevresinde toplandı
2.5.Kafiyenin kulak için olduğu savunuldu
2.6.
Servetifünun şiiri ve Tevfik Fikret
TEVFİK
FİKRET’İN ŞİİRLERİNDEN ÖRNEKLER
Halûk’un
Bayramı (Rübab-ı Şikeste)
Halûk’un
Bayramı (Kırık Saz)
Sabah
Olursa (Rübab-ı Şikeste)
Sabah
Olursa (Kırık Saz)
Sis
(Rübab-ı Şikeste)
Sis
(Kırık Saz)
Han-ı
Yağma (Rübab-ı Şikeste)
Yağma Sofrası
(Kırık Saz, Günümüz Türkçesi Ahmet Muhip Dıranas)
Sen
Olmasan
Sen
Olmasan
Promete
Promete
Kör ile
Kötürüm
Papatya
3.
BÖLÜM
EDEBİYAT-I CEDİDE (1896-1911)
3.1
Belirleyici Avrupa edebiyatıydı
3.2.
Edebiyatı Cedide ve Namık Kemal
3.3. Eski
dili bırakmadılar
4.
BÖLÜM
FECRİATİCİLER (1909-1912)
4.1.
Fecriaticiler kimlerdi
4.2.
”Sanat taklitle başlar...”
4.3.
Fecriati’nin büyük ustası: Ahmet Haşim
ŞİİR
ÜZERİNE BAZI DÜŞÜNCELER
(Günümüz
Türkçesine çeviren Yusuf Çotuksöken)
AHMET
HAŞİM’İN ŞİİRLERİNDEN ÖRNEKLER
O Belde
O Belde
(Diliçi çeviri: Memet Fuat)
Merdiven
Bir Günün
Sonunda Arzu
Parıltı
Karanfil
Bülbül
Bahçe
5.
BÖLÜM
MİLLİ
EDEBİYAT (1908-1923)
5.1.Milli
şiir: Hece şiiri
5.2.Beş
Hececiler
5.3.İkinci Hece Kuşağı
5.4.Beş
Hececiler’in etkisi
6.
BÖLÜM
CUMHURİYET EDEBİYATI (1923)
7.
BÖLÜM
ÇAĞDAŞ
TÜRK ŞİİRİ
7.1.
Yahya Kemal ve şiiri
YAHYA
KEMAL’İN ŞİİRLERİNDEN ÖRNEKLER
Açık
Deniz
Koca
Mustâpaşa
Eylül
Sonu / Düşünce
Rindlerin
Ölümü / Deniz Türküsü
Ses
Erenköyü’nde Bahar / Özleyen
7.2.
Çağdaş Türk Şiirine Doğru
7.3.
Çağdaş Türk Şiirine Geçiş
7.4. “835
Satır”
7.5.
“Kuvâyı Milliye” destanı
7.6.
Kuvayı Milliye’nin şairi: Nazım Hikmet
NAZIM
HİKMET’İN ŞİİRLERİNDEN ÖRNEKLER
Kuvâyı
Milliye
Türk
Köylüsü
Yirminci
Asra Dair
8.
BÖLÜM
1940
KUŞAĞI ŞİİRİ
8.1.
Dergiler
8.2.
“Kuşak” tanımı
8.3.
Garip Akımı ve Garipçiler
Geleneksel şiirin tabuları kırılır
Türk
şiiri Garip akımıyla kabuğunu çatlatır
Orhan
Veli’nin kısa ama çok yoğun yaşamı
Yaprak
dergisi
Bizim
Orhan/Melih Cevdet Anday
ORHAN
VELİ’NİN ŞİİRLERİNDEN ÖRNEKLER
Güzel
Havalar / Illusion
100
Kitabe-i
Seng-i Mezar I-II-III
Anlatamıyorum
İstanbul
Türküsü
Değil
Kapalı
Çarşı
İstanbul’u Dinliyorum
Dalgacı
Mahmut
Sizin
İçin
Birdenbire
Yaşamak
Ben Orhan
Veli
8.5.
Melih Cevdet’in Şiiri
Melih Cevdet Anday, şiirin yanı sıra roman, oyun ve
denemeye de ağırlık verdi
MELİH
CEVDET ANDAY’IN ŞİİRLERİNDEN ÖRNEKLER
Ukde /
Ağız Mızıkası
Fotoğraf
Rahatı
Kaçan Ağaç
Telgrafhane
Anı
Kolları
Bağlı Odysseus
Şiir
Yazmak / Zincir
Yeni Bir
Dünya
Ağaca
Çıkan Kış
Güneşte
Yağmurun
Altında
Şarap
8.6.
Oktay Rifat’ın şiiri
Oktay
Rifat şiire ağırlık verdi, oyunlar yazdı
OKTAY
RİFAT’IN ŞİİRLERİNDEN ÖRNEKLER
Kuşdili
Telefon
Perçemli
Sokak
Elleri
Var Özgürlüğün
Ağzımın
Tadı
Mısır
Dönüşü
Kamyon
Geçerken
Üç
Güvercin
Eşekliler
Güneşli
8.7.
“Fedailer mangası”
8.8.
Toplumcular
9.
BÖLÜM
1940
TOPLUMCULARI ve ATTİLA İLHAN
ATTİLA
İLHAN’IN ŞİİRLERİNDEN ÖRNEKLER
Duvar
Sisler
Bulvarı
Ben Sana
Mecburum
Belâ
Çiçeği
40
Karanlığı
Böyle Bir
Sevmek
Unutulmuş
Kızlar Baladı
Kimi
Sevsem Sensin
9.1. Mavi
Hareketi, İkinci Yeni’ye Doğru
10.
BÖLÜM
İKİNCİ
YENİ
10.1.
İkinci Yeni ve Cemal Süreya
CEMAL
SÜREYA’NIN ŞİİRİNDEN ÖRNEKLER
Üvercinka
Öğle Üstü
Uçurumda
Açan
Fotoğraf
/ Camdan
Dilekçe
Aşk /
Üstü Kalsın
Behçet
Necatigil Şiirlerini Nereye Yazardı
Yer Altı
San
10.2.
İkinci Yeni ve İlhan Berk
İLHAN
BERK’İN ŞİİRLERİNDEN ÖRNEKLER
İstanbul
Ne Böyle
Sevdalar Gördüm Ne Böyle Ayrılıklar
Ayrığın
Yüreği
Üç Kez
Seni Seviyorum Diye Uyandım
Şairin
Kanı’ndan (Poetika)
11.
BÖLÜM
ŞİİRİMİZDE BAĞIMSIZ ADLAR
11.1.
FAZIL HÜSNÜ DAĞLARCA
Fazıl Hüsnü Dağlarca ile Şiiri Üzerine Söyleşi (Hikmet Altınkaynak)
F. HÜSNÜ DAĞLARCA’NIN ŞİİRLERİNDEN ÖRNEKLER
Kötü
Geçen Şey
Söyle Sevda İçinde Türkümüzü
Bu Gece
Soyunuk
Ozanlarım
Yabancılar
Elmas
Mustafa Kemal
Dört Yönle Sonsuz
Dünyaca
Türkçe Katında Yaşamak
11.2.
BEHÇET NECATİGİL
BEHÇET
NECATİGİL’İN ŞİİRLERİNDEN ÖRNEKLER
Evler
Şairler
Yazlıkta
Saygı Türleri
Evlerle
Savaş
Gizli
Sevda / Çocuklar
11.3.
ŞİİRİMİZE KÖYÜ VE KÖYLÜYÜ GETİREN
ŞAİR CAHİT KÜLEBİ
CAHİT
KÜLEBİ’NİN ŞİİRLERİNDEN ÖRNEKLER
Sivas
Yollarınd
Hikâye
Atatürk’e
Ağıt
Şiir
Yöntemim
11.4. KÖY ENSTİTÜLÜ ŞAİRLER ve BAŞARAN
BAŞARAN’IN ŞİİRLERİNDEN ÖRNEKLER
Görüşmeciler
Mutluluk
Nöbet
Uzakların Derneği
Birden Göğsüme İniyor Kazma
11.5. ŞİİRİNDE İRONİ, HİCİV VE
EROTİZMLE CAN YÜCEL
CAN
YÜCEL’İN ŞİİRLERİNDEN ÖRNEKLER
Vasiyet
Düdüklü
Pencere
Şiir
Davası / Bir Aforizma
Hayatta
Ben En Çok Babamı Sevdim
El Tutuşa
Tutuşa / Şiir-Şair-Dünya
Orhan
Veli’nin Kulağıyla
Lailâhe /
Pandora’nın Kutusu
İstemeyerek / Dokunmatik
12.
BÖLÜM
BİTİRİRKEN
KAYNAKÇA
DİZİN
Çağdaş
Türk şiirinin kurucularından Melih Cevdet Anday, Yağmurun Altında
şiirinde “Yirminci yüzyılı yaşadım” der. 21. yüzyılda da yaşar, ama bu
yüzyılda hiçbir yazıya ve şiire imza atamadan, 28 Kasım 2002’de
aramızdan ayrılır. Aramızdan ayrılsa da, elbette o yapıtlarıyla her zaman
yaşayacaktır.
Anday,
son şiirlerinden biri olan “Homeros Böyle Derdi”de yeryüzünün ilk
şairlerinden Homeros’un dilinden, şiirin ne olması gerektiğini aşağıdaki
dizelerle anlatır:
Gökyüzüne bakarken âmâ oldum
Düşüncemin gömütlüğüne doğru
Bütün
imgeler büyü oldu
Kaleler gibi ıssız kaldım
Gün
doğarken unuturum nasılsa
Nesnel
bir rastlantıydı düşüm
Üstüm
başım yaprak olmuş olmamış
Düşünceden ayrı düşündüm
Doğadan kopmanın acısı
Şiiri
koydum onun yerine
Şafaklar bulutlar yıldızlar gibi
Dizeler kaldı belleğimde
Işıldayan dolaşan kırpışan
(1997)
21.
yüzyıldayız. 21. yüzyılı yaşıyoruz!
21.
yüzyıl şiire nasıl yansıyacaktır?
21.
yüzyılda neyin şiiri yazılacaktır?
21.
yüzyılın şairleri kimler olacaktır?
Daha
şimdiden, 21.yüzyıl için, şiirin yüzyılı olacak diyorlar, bu nasıl
olacaktır?
Tüm
bunlara kafa yorarken, şiir ve şair adına seviniyor insan!...
Bu kitap,
19. yüzyılda Tanzimat ve Servetifünun edebiyatıyla başlayıp 20. yüzyılla
birlikte Çağdaş Türk şiirinin kurucularını, yer aldıkları akımları,
edebiyatımız içindeki yerlerini, şiirlerinden örnekler vererek irdeleyen
bir çalışmadır. Bu tür bir çalışmanın edebiyatımızda az sayıda olduğunu
söylemek yanlış olmaz.
Örneği az
olan bir alanda bir çalışma ortaya koymak, elbette çok zordur. Çünkü
şiirimizin tarihi, Yunus Emre’den günümüze sekiz, İzmirli Homeros’tan
günümüze otuz yüzyıl önce, Anadolu topraklarında yeşermeye başlayan köklü
bir geçmişe sahiptir. Neredeyse bu geçmiş, dünya şiiriyle de örtüşür.
Çağdaş
Türk Şiiri 1,
dönemleri içinde Namık Kemal’i Tevfik Fikret’le Ahmet Haşim’i, çağdaş Türk
şiirine kapı aralayan Yahya Kemal’i, kuruluş meşalesini yakan Nâzım
Hikmet’i, modernist gelişmeye yeni aşamalar ekleyen Garipçilerle 1940
Kuşağı’nı, hiçbir akım içinde yer almayan Bağımsızlar’ı, Köy Enstitülüler
ile İkinci Yeni şairlerini 21. yüzyıl bakışıyla anlatmaktadır.
Bu
yönüyle Çağdaş Türk Şiiri 1’in üniversitede verdiğim dersler için
öğrencilere yararlı bir kaynak kitap olacağına inanıyorum.
Öte
yandan bu kitabın bir başka yararının da Çağdaş Türk şiirini ve 21.
yüzyılın bir şiir yüzyılı olmasını sağlayacak çağdaş düşüncenin
yaygınlaşmasını gündemde tutmak olursa, mutlu olacağım.
Sevgiyle... -
Hikmet Altınkaynak
